Met de gemeentelijke herindeling werd Hoensbroek na meer dan 600 jaar zelfstandigheid in 1982 samengevoegd met gemeente Heerlen. Als gevolg hiervan raakte het Hoensbroekse gemeentehuis zijn functie kwijt. Aanvankelijk bleven er nog enkele afdelingen van de gemeente in het voormalige raadhuis, maar na verloop van tijd volgde leegstand en het daarmee gepaard gaande verval.
Halverwege 2018 kwam daar definitief een einde aan toen het gebouw een nieuwe bestemming kreeg. Maar voor het zover was moest het monumentale pand eerst nog grondig worden opgeknapt. En tijdens de verbouwing deed men een opmerkelijke vondst …

Het gemeentehuis van Hoensbroek

Tijdens de ambtsperiode van burgemeester Egidius Slanghen werden de raadsvergaderingen gehouden in zijn ouderlijk huis aan de Hoofdstraat, want Hoensbroek had geen gemeentehuis. Op initiatief van deze burgemeester startte in 1869 de bouw van een nieuwe openbare school aan het huidige Gebrookerplein, genaamd ‘Aan de Vogelstang’.  In dit schoolgebouw, dat in 1871 in gebruik werd genomen, kwam ook het gemeentehuis: één lokaal dat meerdere functies had. Deze ruimte diende als werkkamer voor de burgemeester en de secretaris, maar ook als vergaderzaal voor de raad en als ontmoetingsplaats voor Burgemeester en Wethouders.

In 1910 kocht de gemeente een terrein aan de toen nog met kiezel bedekte Nieuwstraat om er een nieuwe openbare school met een afzonderlijk gemeentehuis en een woning voor het schoolhoofd te bouwen. In 1911 kwam dit complex gereed. Een gedenkplaat vereeuwigde deze gebeurtenis:

Deze gebouwen zijn gesticht in 1911
onder het Gemeentebestuur van Hoensbroek
Jos. Boshouwers   Burg
J. Collaris   wethrs
J. Bindels
J. Vincken
J. Creusen   leden
L. Widdershoven
R. Voncken
J. Hamers    scrs

Op 12 augustus besloot de gemeenteraad ‘een feestelijke installatie’ aan de opening van het gemeentehuis en het schoolgebouw te verbinden. Deze opening vond plaats op donderdag 31 augustus 1911, toen iedereen vrij had vanwege Koninginnedag. De dubbele feestdag begon al ‘s morgens vroeg. Er werd druk gevlagd en door het afvuren van kamerschoten werden de plechtigheden aangekondigd. Schoolkinderen en hun ouders, het gemeentebestuur en andere autoriteiten woonden om tien uur de plechtige hoogmis bij. Daarna volgde een lange stoet onder begeleiding van de fanfare naar de nieuwe gebouwen.
Na de officiële opening van het gemeentehuis door de burgemeester las gemeentesecretaris Jan Hamers een oorkonde voor. Aansluitend volgde de openingstoespraak van de school. De oudste wethouder, L.J. Collaris, beantwoordde de rede van de burgemeester en opende vervolgens letterlijk de deuren van de nieuwe school, terwijl het hoofd der school, Jan Renier Voncken, de talrijke toeschouwers vermaakte met een toespraak. Schoolkinderen hielden een zanguitvoering en pastoor Röselaers zegende de gebouwen en plaatste kruisbeelden.
Toen vond de eerste korte raadsvergadering plaats in het nieuwe onderkomen. Ter gelegenheid van haar verjaardag stuurde de raad een gelukstelegram naar de koningin en besloot om de nieuwe school naar haar te vernoemen: Wilhelminaschool.
Ondertussen hadden de schoolkinderen plaatsgenomen in de verschillende klaslokalen en zongen liedjes ter ere van Koninginnedag en het gemeentebestuur. Vervolgens bezichtigden ze de schoollokalen, waarna ze in de gymzaal werden getrakteerd op koek en chocolade.
Om 14.00 uur was het tijd voor een diner voor allen die bij de bouw van het nieuwe gemeentehuis betrokken waren geweest. Om 18.00 uur marcheerde de fanfare het voorplein op en vond er samen met het publiek een waar ‘volksconcert’ plaats met vaderlandse en Limburgse liederen. Een uur later las de burgemeester een danktelegram van Hare Majesteit voor, waarop de fanfare nog een keer het Wilhelmus inzette. De Hoensbroekenaren zongen uit volle borst mee en feestten nog door tot in de late uurtjes.

Toch was niet iedereen in opperste feeststemming, zoals blijkt uit deze kritische ingezonden brief die de Limburger Koerier op de openingsdag van het nieuwe gemeentehuis had geplaatst:

Ingezonden
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)

Mijnheer de Redacteur!
Heden zal in Hoensbroek de nieuwe school worden ingewijd. Behalve andere plechtigheden, zal dit feest gevierd worden met een diner op kosten der gemeente aangeboden aan raadsleden en autoriteiten.
Dit laatste schijnt echter niet in den smaak te vallen van meerdere gemeentenaren, die zich niet zonder eenige bezorgdheid afvragen waar dit naar toe moet.
Eerst werd het werk gegund aan een inschrijver die ongeveer 5000 gulden hooger was dan de laagste, niettegenstaande deze ook zeer solied was. Thans wordt uit de gemeentekas een diner gehouden van 8 porties en 25 personen, en is naar beweerd wordt alleen aan wijn voor f 40 besteld.
Niettegenstaande het raadslid de heer Vincken, in de laatste vergadering terecht er op wees, dat het niet te pas komt, met de gelden der belastingbetalers feestmaaltijden te houden, daar dit niets met het algemeen belang heeft te maken, rollen de gemeentefinantiën op die manier steeds verder berg af. Als men daarbij weet dat gewone arbeiders en mijnwerkers reeds zeven gulden en meer aan hoofdelijken omslag betalen en de gemeente ongeveer 4000 gulden schuld heeft, vraagt men zich af waar dit moet eindigen, vooral waar de groote uitgaven als gevolg der mijnindustrie, nog voor de deur staan. Is het ook wel met wet en geweten overeen te brengen dat van de gelden der belastingbetalers gegeten en gedronken wordt, als er zooveel andere noodzakelijke uitgaven te doen zijn?
Met dank voor de opname
Z.

Honderd jaar later

Bijna honderd jaar na de opening van het gemeentehuis maakten een vijftal Hoensbroekse zorgverleners (een apotheek, twee fysiotherapie- en twee huisartsenpraktijken) serieuze plannen om het gebouw te renoveren en in te richten als gezondheidscentrum. Het team kreeg steun voor het project van gemeente Heerlen en de provincie. Echter, door faillissement van het bouwbedrijf konden de plannen niet worden gerealiseerd. Het zou nog een aantal jaren duren eer de groep zorgverleners de juiste partner vond, maar op 6 april 2016 konden dan toch de intentieovereenkomsten worden getekend. Een maand later verleende het college van Heerlen officieel vergunning tot het verbouwen van het monumentale pand tot medisch zorgcentrum en in mei 2018 gingen de deuren van ‘Zorgplein Hoensbroek’ aan het Burgemeester Kessenplein open.

Flessenpost

Tijdens de verbouwing van het voormalige gemeentehuis kwam achter de oude plaquette van 1911 een verzegelde fles tevoorschijn met daarin een opgerold papier waarop twee muntjes lagen, zo te zien dubbeltjes uit die tijd. Het kleurloze glazen flesje, circa 20 cm hoog en waarschijnlijk een likeurfles, is afkomstig van ‘De Bonte & Leyten’ Koninklijke Nederlandsche Fabriek van Suikerwerken, Chocolade en Likeuren te Amsterdam. Ondanks dat deze vondst grote nieuwsgierigheid opwekte, heeft men ervoor gekozen om de fles niet te openen. Een wijs besluit.

Op zich is deze vorm van flessenpost niets nieuws. Lange tijd was het gebruikelijk om tijdens de openingsplechtigheid van een gebouw een verzegelde fles of loden koker, met daarin een oorkonde met de namen van de aannemer, architect, metselaars, stukadoors en timmerlieden, in de fundering te begraven of in te metselen in een muur of achter een loketwand. Tijdens een officiële eerste steenlegging verstopte men zo’n fles vaker achter deze eerste steen. Zelfs tegenwoordig wordt dit nog wel eens gedaan.

Gemeenteverslagen of dagbladen uit 1911 vermelden niets betreffende een fles met document. Wel is in de notulen en besluiten van de raadsvergaderingen uit die tijd een handgeschreven en een getypte versie bewaard gebleven van de oorkonde die gemeentesecretaris Hamers op de openingsdag voorlas.

Op een pagina tussen de gemeenteraadsbesluiten staat het volgende geschreven:

Oorkonde

Dit gebouw is gesticht in den Jare Negentienhonderd elf, en geopend op den verjaardag van H.M. de Koningin op een en dertigsten Augustus van dat jaar.
Onder de hooge regeering van Hare Majesteit de Koningin Wilhelmina
Onder het bestuur van Zijne
Excellentie den Commissaris der Koningin
van Limburg, Jhr. G. Ruijs de Beerenbrouck
Onder het bestuur van
Jos. Boshouwers. Burgemeester, L.J. Collaris en J(os) Bindels, Wethouders, S.J. Vincken, J. Creusen L. Widdershoven, R. Voncken, Raadsleden, en J(an) Hamers, Secretaris.
De plannen van dit gebouw zijn opgemaakt door den Heer Eg. Meijers-Croute, architect te Maastricht, en uitgevoerd door den Heer J. Meulenberg, aannemer te Heerlen onder opzicht van den Heer W. Van der Velden, opzichter te Heerlen, en L. Alberigs, opzichter te Itteren.

Aldus gedaan en geteekend te Hoensbroek den een en dertigsten Augustus Negentienhonderd elf

Het Gemeentebestuur van Hoensbroek

(handtekeningen)
Jos. Boshouwers
L.J. Cöllares
S.J. Vincken
M.J. Creusen
L. Widdershoven
R. Voncken
Jos Bindels
J. Hamers

In het getypte exemplaar, dat nagenoeg hetzelfde is als de geschreven oorkonde, staan behalve de hierboven vermelde personen ook nog vermeld:
Luc. Röselaers, pastoor
Jos. Vliexs, kapelaan
Egide Meijers-Croute, architect te Maastricht
Jos. Meulenberg, aannemer te Heerlen
L. Alberigs, opzichter te Itteren
H.J. Eijmael
W. van der Velden, opzichter te Heerlen

Het blijft de vraag of men voor de flessenpost indertijd heeft gekozen voor een geschreven of getypte versie van deze oorkonde. Maar zoals gezegd, het flesje blijft verzegeld. En dit curieuze stukje Hoensbroeks erfgoed zal zorgvuldig worden bewaard voor de toekomst.

Met dank aan R. Offermans.